रजनी गर्भवती छिन् । उनी आजभोली सधैं कल्पनामा डुबेकी हुन्छिन्, आफ्नो हुनेवाला सन्तानलाई लिएर । विवाहको पाँच वर्षपछि बल्ल उनको गर्भाधारण भएको हो । छिट्टै बच्चा नजन्माउने उनी र उनका श्रीमान्को योजना भएपनि चाहेको बेला भने गर्भ बसिदिएन । अनि त रजनीले साहै्र तनाव झेल्नु पर्यो । घरपरिवार, नातागोता, माईती मावली सबैतिरबाट ओइरिने प्रश्नहरुले वाक्क भइसकेकी थिईन् उनी । कताकता उनी निसन्तान भएजस्तै गरेर उनीमाथि आफन्तको व्यवहार पनि हुन थालिसकेको थियो ।
“हैन, यसका त बच्चाबच्ची पनि हुन्नन् कि क्या हो ?” एकपल्ट उनकी सासूले भनेकी थिईन् । वाक्य एउटै भएपनि त्यो वाक्यले हजार भालाले रोपेझैं भएको थियो रजनीलाई । हप्ता दशदिनसम्म पनि यहि कुराले उनलाई उदास बनाएको थियो । मनमा सधैं खिन्न लागिरहने हुन थालेको थियो ।
सिन्धुपाल्चोकको खाडीचौरभन्दा अलि माथि पर्छ उनको घर । दुर्गम त होइन तर साह्रै सुबिस्ता पनि छैन उनीहरुलाई । पहाडी इलाका भएकाले उकाली ओराली गर्नै पर्ने । उनले पढाउने स्कुल तल लामोसाँघुमा पर्छ । दिनदिनै तलमाथि गर्न उनलाई मुश्किल हुन थालेको छ ।
उनका श्रीमान् साजन काठ्माडौंमा जागिरे छन् । प्रत्येक शुक्रबार घर आउने अनि आईतबार बिहानै फर्कने उनको रुटिन नै बनिसक्यो । यद्यपी सार्वजनिक छुट्टीहरु परेका बेला अघिल्लो दिन नै उनी घर आइपुग्छन् । त्यसैले लामो समय उनीहरु छुट्टिएर बस्नु परेको छैन । रजनीले पनि काठ्माडौं बसेर नै स्नातकको पढाई पुरा गरेकी थिईन् । गाउँको स्कुलमा शिक्षण गर्न थालेपछि नै हो उनको राजधानी आउजाउमा कमी आएको ।
स्नातक पढुन्जेल आफन्तकोमा बसेकीले आधुनिक रहनसहनको पनि स्वाद नबसेको कहाँ हो र ? देखेको आफ्नो होईन, लेखेको मात्र हो भन्ने भनाईमा उनलाई विश्वास लाग्न थालेको छ । काठ्माडौं बस्दा उनले फेसबुक अकाउन्ट खोलेकी थिईन् । सबै कुराको जानकारी हातमै हुँदा के के नै पाए जस्तो हुन्थ्यो उनलाई । स्नातक सक्किने बित्तिकै उनको विवाहको कुरा चल्यो । स्नातकोत्तर गर्ने इच्छा हुँदाहुँदै विवाह बन्धनमा बाँधिएकी थिईन् उनी ।
मागी नै भएपनि जर्बरजस्तीको चाँहि थिएन उनीहरुको विवाह । कुरा चल्दाचल्दै, भेटघाट गर्दागर्दै साजनले उनको मन जितिसकेका थिए । बकम्फुसे कुराले होईन, समझदारीका कुराले रजनी उनीप्रति आकर्षित भएकी थिईन् । कम बोल्ने तर सटिक कुरा बोल्ने उनको बानी रजनीलाई निकै मन परेको थियो । साजन पनि उनको चञ्चले स्वभावले उनीतिर तानिएका थिए ।
विवाहपछि पनि उनी आफ्नो फुर्सदको समयमा फेसबुक चलाउँथिन् । समसामयिक विषयहरुमा जानकारी राख्दा उनलाई आफूले अध्यापन गर्ने विषयबस्तुमा बढी ज्ञान हुन्थ्यो, आत्मविश्वास पनि बढ्थ्यो । झन् गर्भवती भएपछि त यससम्बन्धी सम्पूर्ण ज्ञान नै सामाजिक संजालबाट लिन सकिने भयो । कसैलाई सोध्न नसकेर पिल्सिनु पनि परेन ।
आफ्नो मोबाईलमा टिकटक पनि डाउनलोड गरेपछि त धेरै कुराहरुको ज्ञान हुन थालेको छ उनलाई । चाहिने र नचाहिने कुरा त आफैंले छुट्टयाएर हेर्न जान्नुपर्छ । कपमा चिया हाल्दा चिया छान्नेले चियापत्ति छानेजस्तै आफूलाई अनावश्यक कुरालाई पनि छान्ने अनि आवश्यक कुरा मात्र ग्रहण गर्दा राम्रै हुने रहेछ ।
आजभोली सामाजिक संजालमा एउटा कुरा भाइरल छ, एक लोकप्रिय नायिकाको बेबी बम्प । उनको बेबी सावरका तस्वीरहरु दिनहुँ जसो सार्वजनिक हुन्छन् । रजनीलाई ती तस्वीरहरु साहै्र राम्रा लाग्छन् । उनी आफैं पनि गर्भवती भएकीले होला उनको फोटोहरु हेरेर आफ्नो हुर्कंदै गरेको भुँडी छाम्छिन् । ती नायिकाले गर्भावस्थालाई उत्सव जस्तैगरी मनाएकोमा रजनीलाई पनि रमाईलो लाग्छ ।
उनी त यस्तो गर्न सक्दिनन् । उनलाई अप्ठ्यारो लाग्छ । घरीघरी आफ्नो बढ्दै गरेको भुँडी छोप्नै उनलाई सकस पर्छ । सबै कपडाहरु साँघुरिंदै गईसके । कुनै पनि ठीक हुँदैनन् । अस्ति भर्खर टाइट कपडा लगाएर बाहिर निस्कँदै गर्दा सलले पेट छोप्न नभ्याउँदै ससूरा बुवा टुप्लुक्कै देखा परे । उनको नजर भुँडीमा पर्नुभन्दा पहिला सासूका वचन उनको कानमा परे । “कस्तो भुँडी देखाएर हिंडेकी ? छोप्नु पर्दैन ? अरु त कसैले बच्चै नपाएको जस्तो !”
“हो नि त । अरुका बच्चा त अरुकै हुन् नि, मेरो बच्चा त मेरै भुँडीमा छ, म जे मर्जी गरौं ।” फरक्क फर्किएर यहि जवाफ दिन मन थियो रजनीलाई, तर उनलाई उनको संस्कारले रोक्यो । आफूभन्दा ठूलाको मानमर्यादाले रोक्यो । बच्चा हुन अलि ढिलो हुँदा उनै सासू थिईन्, “यसको त बच्चा हुँदैनन् कि ?” भन्ने । अहिले बच्चा हुन लाग्दा फेरि अरुले चाँहि नपाएजस्तो भन्ने वचन सुन्नु परेको छ ।
पाइला पाइलामा यस्ता कुरा खेप्न बाध्य हुनु परेको छ रजनीले । उनले मात्र होईन, गाउँका अरु छोरी बुहारीको पनि यहि हालत छ । अरुका सासूले पनि यस्तै भन्ने गर्छन् । गर्भावस्थालाई सकेसम्म लुकाउने चलन छ गाउँघरमा । उर्खमाउलो गर्मी महिनामा पनि घम्लङ्ग ओढ्ने ओढेर हिंड्नु परेको बाध्यता कसले बुझिदेलान् ?
बेबी सावरका नाममा पार्टी गर्दै हिंड्ने उनको चाहना होईन । भुँडीको जथाभावी प्रदर्शन गर्ने पनि उनको रहर छैन तर कमसेकम आफ्नो गर्भावस्थालाई मजबुरी होईन, उत्सवका रुपमा लिन पाईयोस् भन्ने चाहना छ रजनीको । आखिर यो दिनको लागी उनले पनि त लामै समय पर्खनु परेको थियो । सबैको वचनको वाण सहनु परेको थियो । आफ्नो अस्तित्वमै प्रश्न चिन्ह लाग्ने डरले थुरुरु हुनु परेको थियो ।
अर्को शुक्रवार साजन घर आए । रजनीको बढ्दो पेट उनले याद गरेपनि केहि बोलेनन् । रजनीलाई भने उनको पेट देखेर आफ्ना पतिले केहि मिठा टिप्पणी गरुन् भन्ने भित्री चाहना थियो । आखिर त्यो उनीहरुकै बच्चा थियो, उनीहरु दुवैले सँगै रोपेको सुन्दर फूल थियो । सजिलैसँग त त्यो पनि कहाँ उनको पेटमा हुर्किएको थियो र ?
केहि वर्ष तनाव दिएपछि मात्र खुसीको समाचार बनेर उनीहरुको जीवनमा प्रवेश गरेको थियो । के थाहा ? भविष्यमा उनीहरुका अरु सन्तान जन्मिने वा नजन्मिने निश्चित पनि थिएन । त्यसैले आफ्नो शरीर र जीवनकै एक अंशको आगमानमा हर्षोल्लास किन नगर्ने ? तामझाम गर्ने होईन तर यति बिघ्न लुकाउनु पनि किन पर्यो ?
रजनीलाई आफ्नो शिक्षित लोग्नेले यति कुरा पनि नबुझेकोमा खेद छ । कुरा नबुझ्ने मात्र होईन, उनी त रजनीको पेटसम्म पनि छाम्दैनन् । राती खाना खाएर सुत्ने बेलामा उनलाई आफ्नो पेटमा एकदमै बच्चा चलेको महसूस भइरहेको थियो । उनी चाहन्थिन् साजनले पनि यो कुरा थाहा पाउन्, महसूस गरुन् । अनि बाबु बन्न लागेकोमा गर्व गरुन् ।
यहि उद्देश्यका साथ उनले साजनलाई भनिन्, “हेर्नुस् न, हाम्रो बच्चा कस्तो चलेको ? भुत्रुक भुत्रुक पो चल्छ त जतिखेर पनि । यो त चकचके हुन्छ जस्तो छ ।” आफ्नो कुरा सक्किएपछि उनले साजनतिर नजर दौडाईन् तर उनले प्रतिक्रिया नै जनाएनन् । उनको सोचाई थियो उनको वाक्य नसकिंदै साजन दौडदैं आएर उनको भुँडी छाम्नेछन् । हुन लागेको बच्चाको कल्पनामा डुब्नेछन् । अनि दुबैजना खुसी हुँदै आमाबाबु भएको सपनामा मख्ख पर्नेछन् ।
यस्तो केहि भएन । रजनीलाई आघात पर्यो । आफ्नै लोग्ने त बन्द कोठाभित्र पनि आफ्नै बुढीको पेटमा हात राखेर हुने वाला सन्तानलाई महसूस गर्न संकोच मान्छ भने दुनियाँबाट अनेकथरी अपेक्षा गरेर के फाईदा ? सबैले ती नायिकाकोजस्तो लोग्ने कहाँ पाउँछन् र ? उनको जस्तो समझदार आमा बाबु, सासु, देवर सबैका कहाँ हुन्छन् र ? सबैको साथ र मायाले नै त हो नि उनले गर्भावस्था जस्तो कठिन स्थितिलाई पनि उत्सवको रुपमा मान्न सकेको ।
गाह्रोसाह्रो त नायिकालाई पनि हुँदो हो तर परिवारको साथले त दु:ख भुलाईदिन्छ, उत्साह पनि दिन्छ । आलोचना गर्नेहरुले त जे कुरामा पनि औंला उठाईहाल्छन् । मान्छेको त प्रवृत्ति नै हो नकारात्मक टिकाटिप्पणी गरिहाल्ने । जसले जे भनेपनि परिवार साथै भएपछि त पहाड पनि सजिलै फोर्न सकिन्छ भने गर्भावस्था त के हो र ! त्यसैले त उनको मुहारमा सधैं छुट्टै चमक हुन्छ ।
यी कुराहरु सोच्दासोच्दै रजनीका आँखामा आँसु भरिएछन् । थाहै नपाई सुँक्क सुँक्कको आवाज पो आउन थाली हाल्यो । गर्भावस्थामा राम्रो कुरा मात्र सोच्नु पर्छ भन्ने उनलाई पनि थाहा रहेछ क्यारे ! हत्त न पत्त साजन अघि बढे, उनीलाई फकाउन । साजनको हर्कतले उनको चित्त अझै दुख्यो ।
आँसु पुछ्दै उनले भनिन्, “ यदि तपाईंलाई मेरो पेट हेर्दा लाज लाग्छ, छुन मनै लाग्दैन भने, तपाईं मेरो बच्चाको बाबु बन्न पनि लायक हुनुहुन्न ।” उनीभित्रको वीर नारीको आवाजको प्रस्फुटन थियो त्यो ।
कुराको तात्पर्य नै नबुझी साजनले सहज तरिकाले जवाफ दिए, “लाज लाग्ने होइन, अप्ठ्यारो चाँहि लाग्छ ।”
“अप्ठ्यारो ! त्यो पनि कोठाभित्र ? तपाईंलाई त हाम्रो बच्चा हुँदैन कि भन्ने शंका उठ्दा पनि अप्ठ्यारो नै लागेको थियो । अहिले बच्चा जन्मिने तयारीमा छ, फेरि पनि तपाईंलाई अप्ठ्यारो नै लागेको छ । मलाई आज तपाईंले भन्नै पर्छ, तपाईंलाई सजिलो चाँहि कहिले लाग्छ ? ” मातृत्वको भावले ओतप्रोत भईसकेकी रजनीले साजन समक्ष प्रश्नका रास लगाईदिईन् । आफ्नो शिशुको जन्म अघि नै ऊप्रति स्वत्वबोधक भईसकेकी थिईन् रजनी ।
गर्भवती स्वास्नीको मनसाय बुझेर साजन एकछिन मौन भइदिए । अघि आफूले हतारमा दिएको जवाफ सहि र समय सापेक्ष थिएन भन्ने उनलाई बल्ल ज्ञान भयो । उनको गैरजिम्मेवार उत्तर सुनेर रजनीले साह्रै मन दुखाएकी थिईन् । एकैछिनमा उनी रुन थालिहालिन् ।
फेरि आफूलाई सम्हालेर उनले भनिन्, “बच्चा जन्मिएपछि चाँहि कसरी एकाएक अप्ठ्यारो हराउँछ तपाईंको ? यदि अहिले गर्भमा माया छैन भने एक्कासि माया पनि पलाउन सक्दैन । अहिले मेरो पेटको शिशुको धड्कन महसूस गर्न सक्नुहुन्न भने भोलि त्यहि बच्चालाई बोकेर बाबु बन्दै लोलोपोतो गर्ने पनि अधिकार छैन तपाईंको ।”
एकाएक रजनीको मुखबाट गह्रुंगा शब्दवाणहरु निस्किए । ननिस्कोस् पनि किन ? नौ–नौ महिनाको गर्भ हुन्जेलसम्म एकपटक पनि साजनले खुलेर यसबारेमा छलफल गरेका थिएनन् । गर्भको शिशुबारे कौतुहलता उनका सामु व्यक्त गरेका थिएनन् । कम बोल्ने स्वभाव त उनको बाल्यकालदेखिकै हो तर समय परिस्थिति अनुसार आफ्नो स्वभाव त सबैले परिवर्तन गर्नै पर्छ । बिहे अघि रजनीको पनि त स्वभाव बिल्कुल फरक थियो । उनी चञ्चल थिईन्, घरको काम गर्न रुचाउँदैन थिईन् । विवाहपछि आफूलाई उनले चाँहि पुरै परिवर्तन गर्नुपर्ने, साजनले चाँहि किन नपर्ने ?
रातभरि साजन सोचमा डुबे । रजनीसँग धेरै बहस गरेनन् । भोलिपल्ट भयो । दिनभरी रजनीका घरायसी काममा उनले पनि सहयोग गरे । उनलाई सहयोग गरिरहँदा आमाले ओठ लेब्राउँदै छड्क्े नजर नलगाएकी पनि होइनन् तर उनले परवाह नै गरेनन् । रजनीको डेलिभरी हुने दिन नजिकिंदै थियो । उनले स्कुलबाट छुट्टि लिइसकेकी थिइन् । साजन चाँहि अर्को हप्तासम्म अफिस जाने अनि बिदा मिलाउने योजना बुन्दै थिए ।
साँझको खानापछि दुबै मिलेर भाँडा माँझे । रजनीलाई आधी काम नै घटेजस्तो भयो । लोग्नेको साथ पाउँदा जीउ पनि हलुङ्गो भएजस्तै लाग्यो । कोठामा गएर लुगा फेर्नै लाग्दा फेरि गर्भको शिशुले बुर्लुक्क बुर्कुसी मार्यो । अनायासै उनका हातहरु पेट छाम्न पुगे । यो देखेर साजनले उनको अगाडि आएर सोधे , “फेरि लात हान्यो ?” एकैछिनमा साजनका हातहरु पनि आफ्नो हुनेवाला शिशुलाई छाम्न पुगे ।
“इ‘। इ।।।।।। टाउको त यहाँ रहेछ ।” रजनीको पेटको देबे्रतिर छाम्दै साजन पनि उत्साहित भए । आफ्नो सन्तानको अंगहरु महसूस गर्दा मात्र पनि उनको मुहारमा मुस्कान छरियो । एकाएक उनमा खुसीका भावहरु संचार भए । बाबु बनेर सन्तानलाई डोर्याएको, उसले “बाबा” भनेर पुकारेको आदि इत्यादि भविष्यका कल्पनाले एकैछिनमा उनको मन पनि पुलकित भइहाल्यो ।
आफूले महिनौं अगाडिदेखी अपेक्षा गरेको चीज ढिलै भएपनि प्राप्त गरेझैं भयो रजनीलाई । उनका आँखामा फेरि आँसु छचल्किए । असंख्य प्रार्थना र कामनाहरुपछि बल्ल उनीहरुको इच्छा पुरा हुँदै थियो । तैपनि संकोच र लाजका कारण आफ्नो जीवनको सबैभन्दा महत्वपूर्ण समयमा पनि “हाम्रो” भन्ने धारणा विकसित हुन सकेको थिएन साजनमा ।
“अब मलाई बाबु कहलिने अधिकार दिन्छ्यौ त ?” साजनले जिस्किंदै सोधे । नौ महिनासम्म मनमै गुम्साएर राखेको उनीभित्रको बाबु पनि आज जन्मिएझैं लाग्यो उनी आफैलाई ।
रजनीसँग जवाफ थिएन । मातृत्व सुखको प्रतीक्षामा रहेकी उनी आफूलाई सधैं अपूर्ण पाउँथिन् । केहि वर्षको तनावपछि बल्ल तय भएको आमा बन्ने यात्रामा आफू एक्लो भएको महसूस सधैं हुन्थ्यो उनलाई । गर्भधारण नहुँदा पनि अपजसको भारी उनैले बोकेकी थिईन् । हुँदा पनि संकोच मानेरै यो अवस्था पार हुँदै थियो । उनलाई घरसमाजमा यसरी हेरियो कि उनी एक्लैले आमा बन्ने यात्रा थालेकी हुन्, यसमा अरु कोहि हिस्सेदार नै छैनन् ।
आज कैयन् महिनाको व्यग्र प्रतीक्षापछि बल्ल उनले आफ्नो सहयात्री भेटेकी छिन्, जसको गन्तव्य एउटै हो । हो, धेरै पछि आज उनी मात्र होईन उनीहरु दुवै गर्भवती भएको आभाष भएको छ रजनीलाई । दुवैले एउटै किसिमको भाव महसूस गरेका छन् । मिठो कल्पनामा दुवैले सँगै डुबुल्कि मारेका छन् । छिट्टै संसारमा आउन लागेको पाहुनाको पर्खाइमा छन् उनीहरु । सम्बन्ध अझै गहिरिंदै छ । पतिपत्निबाट बढुवा हुँदैछ उनीहरुको अर्को नामसहित ।
उस्तै नाताले यिनीहरुलाई जोड्ने छ अब, आमा र बाबुको । दुबै नाता उत्तिकै महत्वपूर्ण छ, उत्तिकै वजनदार छ । जीवनभर कायम रहनेछ यो नाता । चाहे श्रीमान् र श्रीमतीको नाता टुटोस्, सन्तानको आमाबाबु हुनुको नाता त मृत्यु पछि पनि टुट्ने छैन । संसारको कुनै शक्तिसँग पनि यो क्षमता छैन कि आमाबाबु हुनुको सम्बन्ध टुटाओस् । आमाबाबुले वा सन्तानले आफ्नो कर्तव्य पुरा नगर्नु अर्कै पाटो होला तर यो नाता त संसारभरकै दिगो नाता हो । सदा अमर रहिरहन्छ यो सम्बन्ध । यस्तो अमर सम्बन्धले त गर्भावस्थादेखि नै माया, ममता र हेरविचारको माग त गर्छ नै ।
