पेपे दस वर्षको छ । दुब्लोपातलो, निरीह तर छेपारोजस्तो चञ्चल । रङ्गविरङ्गी टालाहरू उसको काँधमा झुण्डिएक छन्, धूप र धूलोले कालै पोतिएको उसको शरीर चिथ्राका प्वालहरूबाट चियाइरहेको छ ।
ऊ सुकेको घाँसको त्यस्तो त्यान्द्रोझ्ैं देखिएको छ जुन समुद्री हावाको झेँकामा यताउता उडिरहेको छ । सूर्योदय भएदेखि सूर्यास्तसम्म पेपे टापुमा एउटा चट्टानबाट अर्को चट्टानतर्फ दौडिरहेको हुन्छ र उसको सानो आवाज सधैं बजिरहन्छ –
सुन्दर इटली
मेरो इटली ।
हरेक कुरा उसका लागि रोचक हुन्छ : हरियो धर्तीमा मगमगाउँदै फक्रिरहेको फूल, बैजनी रङ्गका चट्टानमाथि सलबलाउँदै गरेका छेपाराहरू, जैतूनको बोटमा सुक्खा पातहरू तथा लटरम्म फलेका अङ्गुरका झ्ुप्पामा उफ्रिरहेका चराहरू, सागरतलको अँध्यारा बगैंचाका माछाहरू र सहरका सुकिला, बाङ्गाटिङ्गा सडकहरूमा हिँडिरहेका परदेशी, तरबारजस्तो टलकदार मोटो जर्मन, जनशत्रुको भूमिका खेल्ने अभिनेताको सम्झ्ना गराउने अङ्ग्रेज, अङ्ग्रेजजस्तै देखिन असफल प्रयास गर्ने अमेरिकी र चटकेले झ्ैं हल्ला गर्ने बेजोड फ्रान्सेली ।
क्या छ ? आफ्ना तेज आँखाहरू त्यो जर्मनतर्फ गाड्दै पेपे आफ्ना साथीहरूलाई भन्छ – यो जर्मन गमक्क फुलेर ठालुपन देखाउँदैछ, कपाल पनि ठाडा देखिन्छन्, भाइ यसको घिच्रो त मेरो कम्मरजत्रै छ ।
पेपेलाई जर्मनहरू मन पर्दैनन् । उसको विचारमा उनीहरू सडक, चौबाटो तथा स–साना अँधेरा भट्टीहरूमा रक्सी पिउँदा, तास खेल्दा र अखबार पढ्दै राजनीतिक गफ गर्दाका जस्तै छन् ।
हामी दक्षिणका गरिबगुरुवाका लागि बाल्कोनमा स्लाभेलीहरू हाम्रा ती असल मित्रहरूभन्दा कैयौं गुना नजिक छन्, जसले हाम्रो मैत्रीका लागि अफ्रिकाको रेगिस्तान उपहार दिए, ऊ भन्छ ।
दक्षिणका सोझ मानिसहरू बारम्बार यो कुरा दोहोर्याइरहन्छ । पेपे सबै कुरा सुन्छ र केही पनि भुल्दैन ।
यता कैंचीगोडे एउटा अङ्ग्रेज लामा–लामा कदम चाल्दै हिँडिरहेको छ । पेपेले उसका अगाडि एउटा साधारण शोकगीत गुनगुनाउँछ :
साथी म जब हिँडे
दु:खित भइन् मेरी प्रिया
बुझन केही म सक्दिनँ
हृदय उसको किन व्यथित छ ।
पेपेका साथीहरू हाँस्दै–हाँस्दै यो गीत दोहोर्याउँदै उसको पछाडि लाग्छन् । जब त्यो परदेशीले आफ्ना फिका आँखाहरूले तिनीहरूमाथि शान्त दृष्टि दगुराउँछन् तब उनीहरू झडी वा पर्खालको पछाडि लुक्नका लागि मुसाजस्तै झ्टपट दौडिन्छन् ।
पेपेको विषयमा थुपै्र चाखलाग्दा कथाहरू सुनाउन सकिन्छ ।
एकदिन एउटी सिन्योराले आफ्नै बगैंचाका स्याउहरूले भरिएको डाली पेपेको हातमा आफ्नो साथीकहाँ पठाउन चाही ।
म तिमीलाई एक सोल्दो दिन्छु ।
यसमा तपाईंलाई कुनै घाटा छैन – उसले भन्यो ।
पेपेले तुरुन्त डाली उठायो र आफ्ना टाउकोमा राखेर त्यहाँबाट हिँड्यो । साँझ् परिसके पनि ऊ सोल्दोको लागि फर्केन ।
तिमीलाई केको हतार ? त्यस आइमाईले भनी ,।
ओह, प्रिय सिन्योरा, तर म यति थाकेको छु … सुस्केरा काट्दै पेपे बोल्यो – तपाईं नै सोच्नोस्, दसभन्दा बढी थिए ।
पक्कै ! दसभन्दा … ! भरिएको डाली छँदै थियो ।
स्याउ होइन सिन्योरा, केटाहरू ।
अनि स्याउ के भो त ?
पहिले केटाहरूको कुरा त सुन्नोस् सिन्योरा : मिकेल ज्योवान्नी …
ऊ रिसले आगो भई । पेपेको काँध समाएर उसले जोडसँग हल्लाई ।
मेरो कुराको जवाफ दे । तैंले स्याउ पुर्याइस् कि पुर्याइनस् ?
सिन्योरा, म स्याउ बोकेर चौबाटोसम्म गएको थिएँ । सुन्नोस्, मैल कस्तो राम्रो चर्तिकला देखाएँ । सुरुसुरुमा मैले उनीहरूको कुरामा ध्यानै दिइनँ । मैले आफूलाई भने गधासँग तुलना गरे पनि सहनेछु – केवल यसकारणले कि म तपाईंको सम्मान गर्छु । तर जब उनीहरूले मेरी आमाको विषयमा नानाथरी कुरा गर्न थाले, सहनुको सीमा भत्कियो, मैले डाली भुइँमा राखेँ र सिन्योरा, तपाईंले देख्नैपर्ने थियो : कसरी मैले ती लफङ्गाहरूमाथि स्याउका डल्लाहरूले तीव्र प्रहार गरेँ । देखेको भए तपाईंलाई साह्रै मजा आउने थियो ।
मेरो स्याउ तिनीहरूले चोरे ! सिन्योरा चिच्याई ।
पेपेले पीडा भरिएको एउटा सुस्केरा तान्दै भन्यो – होइन, जुन स्याउ निशानामा चुक्यो पर्खालमा ठोक्किएर चकनाचुर भयो, तर रहलपहल हामी सबैले खायौं, जब शत्रुलाई परास्त गरेर मैले उनीहरूसँग सम्झैता गरेँ … ।
पेपेको सानो सफाचट शिरमाथि त्यो आइमाईले गालीका पर्राहरू छोडी । उसले नम्र भएर ध्यानपूर्वक सुनिरह्यो । जब कुनै विशेष वाक्व्यवहारको प्रयोग हुन्थ्यो त्यसको प्रशंसामा जिब्रो पड्काउँदै ऊ भन्न थाल्थ्यो – वाह ! कस्तो मुख !
अन्तमा जब ऊ थाकेर त्यहाँबाट जान लागी, पेपे जोडले करायो – यदि तपाईंले तपाईंका राम्रा स्याउहरूले ती ठगहरूको खप्पर कसरी बजाएँ भन्ने दृश्य देखेको भए यसरी रिसाउनुहुने थिएन । तपाईंले हेर्नैपथ्र्यो । यो सब देखेको भए एकको सट्टा दुई सोल्दो दिनुहुने थियो ।
तर त्यो बेसोमत आइमाईले त्यस विजेताको गर्वलाई बुझनै सकिन र पेपेलाई क्रोधित आँखाले हेरी ।
पेपेकी एउटी दिदी थिई । उमेरले ऊभन्दा धेरै ठूली भए पनि चतुर्याइँमा सानी । एउटा धनी अमेरिकीको देहाती आरामघरमा ऊ नोकर्नी भएर बस्न थालेपछि उसको हुलिया एकदमै बदलिएको थियो, ऊ सफासुग्घर भएर बस्न थालेकी थिई, स्वादिष्ट खानपिनले उसका गाला गुलाबी देखिन थालेका थिए, ऊ अगष्ट महिनामा फुल्ने फल्ने नासपातीजस्तै उज्याली देखिएकी थिई ।
साँच्चै, तिमी सधैं खाना खान्छ्यौ ? – एकपटक भाइले उसलाई सोध्यो ।
चाहेँ भने दिनमा दुई–तीनपटक पनि – दिदीले रोबका साथ जवाफ दिई ।
ख्याल राख्नु है, कतै तिम्रा दाँत नबिग्रिउन् – पेपेले सल्लाह दियो ।
तिम्रो मालिक धेरै पैसावाल छ ?, केही रोकिएर उसले सोध्यो ।
मलाई त लाग्छ ऊ राजाभन्दा पनि धनी छ ।
तिमीले अरू नै कसैलाई बुद्धु बनाउनू ! भन त उसका कतिवटा पैन्ट छन् ?
भन्न गाह्रो छ ।
दस् ?
शायद त्योभन्दा पनि बढी … ।
त्यसो हो भने तिनीहरूमध्ये एउटा मलाई ल्याइदेऊ । धेरै लामो नहोस् तर न्यानो अवश्य होस्, पेपेले भन्यो ।
किन ?
साँच्चै त्यहाँ हेर्न लायक केही थिएन, किनकि उसको शरीरमा पैन्ट भन्न लायक सायदै केही बाँकी थियो ।
अँ … ऽ तिम्रो लागि साँच्चै केही कपडाको आवश्यकता छ । तर मेरो मालिकले हामीले चोरेको भन्ठान्ने त होइन ?
यो नसोच्नू कि मानिसहरू हामीभन्दा बढी बेवकूफ छन् । जोसँग प्रशस्त छ ऊसँग अलिकति लिनु चोरी होइन, बरु हिस्सेदारी हो, पेपेले उसलाई ढाडस दियो ।
यो कुरा कवितामा ठीक छ, दिदीले आपत्ति जनाई । तर पेपेले तुरुन्त उसको शङ्का निवारण गरायो । दिदी खैरो रङ्गको एउटा राम्रो पैन्ट लिएर भान्सा कोठामा आई । पेपेको पूरा लम्बाइभन्दा पनि त्यो अझ् लामो थियो, तर पेपेले यस कठिनाइबाट कसरी पार पाउने भनेर तुरुन्त निर्णय गर्यो ।
खै ! मलाई कैंची देऊ त, उसले भन्यो ।
दुवै मिलेर केही समयमा नै अमेरिकीको त्यो पैन्टलाई केटाको लागि योग्य पोसाकमा परिवर्तन गरे । उनीहरूको प्रयासको परिणाम एउटा बोराजस्तो बन्यो जुन पेपेको लागि असुविधाजनक थिएन । गर्दनमा बाँधेको धागोको दुई टुक्राको सहायताले त्यो उसको काँधमा झ्ुन्डिएको थियो र पैन्टका खल्तीहरूले बाहुलाको काम दियो ।
पैन्टमालिककी पत्नीले यदि उनीहरूको प्रयासमा दखल नदिएकी भए सायद योभन्दा अझ् राम्रो, आरामदायक पोसाक बन्ने थियो होला । तर त्यो आइमाई भान्साकोठामा पसी र थुपैै भाषामा अत्यन्त अशुद्ध उच्चारणमा गालीका पर्राहरू त्यसरी फुटाउन थाली जसरी अमेरिकीले प्रायजसो फुटाउने गथ्र्यो ।
उसको वाकपटुताको यो धाराप्रवाहलाई रोक्ने पेपेका सबै उपायहरू असफल भए । उसले नाक खुम्च्यायो । आफ्नो छातीमा हात राख्दै शिर समातेर जोडले सुस्केरा तान्यो । उसको रिसका पारो अलिकति पनि तल ओर्लेन । अन्तमा उसको लोग्ने त्यहाँ आइपुग्यो ।
के भयो ? उसले सोध्यो ।
जवाफमा पेपेले भन्न थाल्यो – सिन्योर, तपाईंकी सिन्योराले किन त्यसरी हलचल मच्चाउनुभएको, म छक्क परेको छु । साँच्चै भन्ने हो भने तपाईंको लागि मैले यहाँ केही अपमानित हुनुपर्यो । जहाँसम्म मेरो सोचाइ छ, उहाँको विचारमा हामीले पैन्टको सर्वनास गरेका छौैं तर म दृढताका साथ भन्छु – यो मेरो लागि एकदमै ठीक छ । सिन्योरालाई लाग्दो हो हामीले तपाईंको अन्तिम पैन्ट लियौं र अब तपाईंलाई अर्को किन्न गाह्रो छ …. ।
पेपेको भाषण शान्तिपूर्वक सुनेपछि अमेरिकीले भन्यो – मेरो विचारमा अब पुलिसलाई बोलाउनुपर्छ, बुझ्स् िकेटा ?
साँच्चै ?, तर केका लागि ?पेपेले आश्चर्यका साथ सोध्यो ।
तँलाई जेल हाल्न … ।
पेपेलाई गहिरो चोट लाग्यो । साँच्चै भन्ने हो भने ऊ रुनै आँटेको थियो तर आँसु भित्रभित्रै सुकाउँदै बडो ठाँटका साथ बोल्यो : सिन्योर, यदि मानिसहरूलाई जेल पठाएर तपाईंलाई मजा आउँछ भने कुरा अर्कै हो । मसँग थुप्रै पैन्ट हुन्थे र तपाईंको एउटा पनि हुँदैन थियो भने मैले कहिल्यै यस्तो गर्ने थिइनँ । मैले तपाईंलाई दुई वा सायद तीनवटा पैन्टहरू पनि दिने थिएँ । यद्यपि एकसाथ तीनवटा पैन्ट लाउन सम्भव छैन, विशेष गरेर गर्मीको मौसममा ।
अमेरिकी जोडले हाँस्यो किनकि धनी मानिसहरू पनि कहिलेकाहीँ प्रसन्नचित्त हुन्छन् । उसले पेपेलाई केही चकलेट दियो र एक फ्रैंकको सिक्का पनि । पेपेले सिक्कालाई दाँतले च्यापेर चाख्यो र दातालाई धन्यवाद दिँदै भन्यो – धन्यवाद, सिन्योर ! म मान्छु सिक्का असली हो ।
तर पेपेको सर्वोत्तम झँकी त्यसबेला देखिन्छ जब ऊ एक्लै चट्टानहरूबीच उभिएर ध्यानपूर्वक तिनीहरूको चर्काइको परीक्षण गर्न थाल्छ, मानौं ऊ चट्टानको जीवनको अन्धकारमय इतिहास पढिरहेको छ । यस्तो अवस्थामा उसका सजीव आँखा विस्फारित तथा झ्ल्लिीदार हुन्छन्, उसका पातला हातहरू पिठ्यूँतर्फ बाँधिएका हुन्छन् र अलिकति झ्ुकेर उसको शिर बायुलहरीमा हल्लिने फूलझ्ैं नाचिरहेका हुन्छन् । ऊ सुस्तसुस्त केही न केही गुनगुनाइरहेको हुन्छ किनकि सङ्गीत उसको प्राण हो ।
फूलहरूलाई, पर्खालमा उम्रिएका पुष्पगुच्छाहरूलाई नियाल्दै गरेको पेपेको अनुहार आकर्षक देखिन्थ्यो । भ्वाइलिनको तारजस्तै तन्किएर ऊ उभिरहेको हुन्थ्यो, मानौं समुद्री हावाको झेँकाबाट उत्पन्न मृदु कम्पनलाई ध्यानपूर्वक सुनिरहेको छ ।
ऊ एकाग्र भएर गाइरहेको हुन्थ्यो –
फिउनीरोनो …. फिउनोरीनो …. (प्राचीन सिक्का)
अनि टाढा कतैबाट समुद्रको दबेको आह सुनिन्थ्यो । फूलहरूमा पुतलीहरू नाचिरहेका छन् । पेपे शिर उठाएर तिनीहरूको नाच निहार्न थाल्छ । सूर्यको प्रकाशमा उसका आँखा चम्किन्छन्, उसका ओठहरू चलमलाउँछन् र त्यहाँ मुस्कानका रेखाहरू दौडिन्छन् । यो मुस्कानमा ईष्र्या र दु:खको छटा छ तर पनि त्यो धर्तीको कुनै एक महान् जीवनको उदार मुस्कान हो । स … ऽ ! हरियो छेपारोलाई तर्साउन ताली बजाएर ऊ चिच्याउँछ ।
अनि जब समुद्र शिशाजस्तै शान्त हुन्छ र चट्टानहरूमा बाढीको सेतो लेसादार फिँजको कुनै चिह्न बाँकी रहँदैन तब पेपे एउटा शिलाखण्डमा बसेर आफ्ना चम्किला आँखाहरूले त्यो पारदर्शक पानीमा एकाग्र भएर हेर्न थाल्छ । राता समुद्री लताहरूबीच माछाहरू सुस्तसुस्त पौडिरहेका हुन्छन् । निस्तब्धतामा त्यो केटोको स्पष्ट चिन्तापूर्ण आवाज नीलो पानीमाथि सुस्तरी लहरिँदै उठिरहेको छ :
सागर ! ए सागर …
बूढापाकाहरू पेपेलाई देखेर भन्ने गर्छन् – यो त अराजकतावादी बन्छ होला ।
र चाँदीमा ढालिएको प्राचीन रोमन सिक्काहरूमा कुँदिएको जस्तो अनुहार बोकेको एउटा बूढो पास्कवालिनो जो एक बुद्धिमान् तथा आदरणीय व्यक्ति हो, आफ्नो मत प्रकट गर्दछ –
हाम्रा नानीहरू हामीभन्दा धेरै असल हुनेछन् र उनीहरूको जीवन पनि अझ् राम्रो हुनेछ ।
कति मानिसहरू उसलाई विश्वास गर्छन् ।
(अनु. : डा. जड्डब चौहान)
जनमत साहित्य मासिकमा प्रकाशित
