झिँगाको थोप्ले विष्ठा

‘सुनेँ सधैँ, आज मलाई सुन्नुस् !’
‘हो आमा, मलाई सुन्नै पर्छ तपाईंले । कत्ति अत्तालिनु भएको । पख्नुस्, एक छिन पर्खनुस् । सुनेर मात्र जानुस् । आज मेरा कुरा सुन्नै पर्छ । जतिसुकै हतारो भए नि नसुनी हुन्न तपाईंले आज मलाई ।’
‘लाखौँ किलोमिटर पर छु । हजारौँ पहाड नाघेर यो बिरानो ठाउँमा छु । सयौँ खोलानाला पार गरेर यो भूमिमा पुगेको छु । सात समुद्र काटेर यहाँ पुगे पनि— मन त सातै सेकन्डमा तपाईं छेउ पुगिहाल्दो रै’छ !’
‘आमा, रोगले संसारै निलिसक्यो । तपाईं खाली कुदेकोकुदेकै गरेको सुन्छु । चुप्प लागेर तपाईं पिँढीमै बस्नुस् । मनग्गे कुद्नु भो । घरमै थन्काउनुस् आपूmलाई अब । सधैँ बित्यो–बित्यो भनेर हुर्दुराउनु भो । सधैँ ढिलो भो–ढिलो भो भनेर अत्तालिनु भो । सधैँ बियाँलो भो–बियाँलो भो मात्रै भनिरहनु भो । तर के भो त ती सबै अबेर, ढिलो र बियाँलोले ?’
‘आमा, ढिलो भएकै छैन । बस्नुहोस् घरमै ।’
‘आधा उमेरभरि हामीलाई पाउँदा–पाउँदा तपाईंको उमेर बित्यो । सात जना छोराछोरी जन्माउन, हुर्काउन, बढाउन र निरोगी पार्न खट्ता–खट्ता तपाईंलाई सधैँ हतारै मात्र त भो । कतिखेर बित्थ्यो रात । दिन कतिखेर चिप्लिन्थे । साँझ कतिखेर बेगिन्थे । बिहान कतिखेर हराउँथे । तपाईंले समात्नै नपाई समयको भर्भराउँदो ज्यान फेरिइसक्थ्यो । फुस्रो काँचुली मात्र सम्झनाको तिखो र खल्लो रुप भएर बसिरहन्थ्यो तपाईंको हत्केलामा !’
०००

‘आमा, मेरा सुन्नुस् त !’
‘खेतमा आलु लाउन बित्यो, कात्तिके बोडी रोप्न ढिलो भो भन्नु हुन्छ रे । तने बोडीलाई थाङग्रा नहाली भएन भनेर कुद्नु हुन्छ रे । काँक्रा, फर्र्सी नरोपी भएन भनी हाम्फाल्दै झटारिनु हुन्छ रे ।’
‘त्यता सबै छोडिदिनुस् । भुलिदिनुस् जम्मै कुरा यतिबेला । सम्झिनु आपूmलाई मात्र !’
‘म त मस्यौरा पार्न छिमेकीका घरमा नगई भएन भन्ने ठूलै पिरलो पोख्नु हुन्छ । ओखलमा दाँत हाल्ने चिन्ता देखाइरहनु हुन्छ । छोडिदिनुस् — यी सबै मिसमासे कुरा !’
‘आमा, तपाईंको नङ्ग्राले मात्र यो खेत खनिँदैन उर्बर हुन । तपाईंका औँलाले हाल्दा मात्र गरा हौसिने र जल–मल हुने सोच्नु पिलपिले माया हो आमा । तपाईंको स्याहारले मात्र धान्ने कतिन्जेल ? तपाईंको रेखदेखले मात्र थेग्ने कतिन्जेल ?’
‘आमा, छोडिदिनुस् यी खेत, गरा, आलीलाई । कतै राखिदिनुस् यी पाखा, फाँट र सिम खेतलाई !’
‘घरमा बस्नुस् है । घरले धेरै भो तपाईंलाई नदेखेको । आमा, आँगन छोडेर कति बाहिरै जान खोज्नु भएको ? कति पिँढी परको गोरेटोतिर हुत्तिनु भएको !’
‘केही दिन घरै हेर्नुस् । घरका अङ्ग–अङ्ग हेरेर चुप लगाउनुस् आपूmलाई । घरले तपाईलाईं चिनाजानी गर्न खोज्याखोज्यै छ ।’
‘यो घर बनाउन खुबै पसिना दिनु भो । हातखुट्टा गलेर फतक्कै भएका थिए तपाईंका । घर बनेदेखि नै तपाईंलाई खेत, वन, दाउराले बोलाएका–बोलाएकै गरिरहे । घर ठडिएदेखि नै तपाईंलाई घाँस, पराल, खनजोत र मलबीउले डाकेका–डाकेकै गरिरहे ।’
‘आमा, तपाईंले यो घर राम्रोसँग हेर्नै पाउनु भएको छैन !’
०००

‘मेरा कुरा मन खन्याएरै सुन्नुस् त !’
‘तपाईंले लिपेका आँगन कस्तोबाट कस्तो भइसक्यो । दैलो, अगेनो पोतपात गर्न मात्र तपाईं हतारिनु भयो । तपाईंले गोबर, माटो मिलाएर पोतेका भित्ताहरु हेर्नु भएकै छैन । तपाईंले कमेरो, रातमाटो, कालीमाटीले रङ्गाएका पेटी, झ्याल र बुइँगल निहाल्नु नै भएको छैन । तपाईंले सिँगारेका ती भित्ता, बार्दली र बुर्जाले आँखा जुधाएर खोई गफ गरेका आमा ? तपाईंले केही दिन यिनलाई किन नदिने उमेरको एक छटाक समय ?’
‘तुलसीको मोठ छ एक कुनामा । वर्षमा दुई पटक तपाईं तीसँग नजिकिनु हुन्छ । नजिकै छ परालको माच । त्यसले पनि नपर्खेको होइन तपाईंलाई । मूल ढोकामा कुशको मुठो छ । आमा, यीसँग तपाईंले गहिरेर कुरै गर्नु भएको छैन । आग्लो, चुकुल, घोप्टे पनि खिन्न छन् तपाईंले समय नछुट्याएकोमा । आजभोलि समय दिने मौका आएको छ ।’
‘आमा, घरमा बसेर कुनाकानी हेर्नुस् । वरपर निहाल्नुस् र छेउकुनाको दुनियाँ पर्गेल्नुस् । किनभने यिनैमा समयका सुकिला शब्द लुकेका छन् !’
०००

‘आमा, तपाईंलाई लाग्ला बाहिरको काममा म नजोतिएर हँुदैन । केही दिनलाई नजोतिनुस्— के समाप्त हुँदो रहेछ । हामी सन्तानलाई बढाउँदा जेठालाई कपाल नकोर्दैमा उसको टाउको रोगायो ? हामी सन्ततिलाई हुर्काउँदा जेठीलाई नङ पालिस नदली दिँदैमा माइलीको औँला बुच्चै भए त ?’
‘आमा, गतिसँग हामी जित्दैनौँ । हाम्रो पराजय आफ्नै ताल र शैलीबाट भएको हुन्छ । त्यो सामान्य हो । त्यसलाई पराजयको बिख मानेर घटघटी पिउनु पर्छ भन्ने चोट ठान्नु पनि हुँदैन !’
‘हेरी मात्र दिए पनि कतिपय दृश्यलाई न्याय हुन्छ । ध्यान दिएर हेर्दा मात्रै पनि कति विषयलाई आदर गरेको ठहरिन्छ । आमा, तपाईंले त्यसलाई गहिरेर हेर्नु भएको छ त ?’
‘आमा, घर अगाडिको भोगटेको बोट हेर्नुस् । बोटसँग जोडिएको मौसमले ल्याइरहेको उज्यालो र सुवास अमूल्य छ । चराचुरुङ्गीका गँुड र लटरम्मै फल्ने फलले दिने ज्ञानसँग नजिकिनुस् आमा । ती छिप्पिरहेका हाँगामा समयका सबै उमेर आँख्ला–आँख्ला भएर बढेको देख्न सकिन्छ । आमा, तपाईंले हाँगा मात्र काट्नु भएको बकाइनो, पिपल र किम्मुका बोट छेउमा गएर उभिनुस् त । कति चोखो सास फेर्दा रै’छन् रुखले । तिनलाई नभेटे पनि कोठाबाटै सुन्नुहोस् ।’
०००

‘आमा, तपाईंले ऊ बेलै जाँतो, भकारी, ढिकी, टाट्नो र जुठेल्नोसँग कति बिताउनु भयो समय । हिजोआज ती सबै तपाईंबाट भएका छन् पर–पर । आमा, केही दिन यिनलाई हेर्नुस् नजिकबाट । छेउबाटै तिनको संसारलाई पढ्नुस् । एक दमै अँगालिएर तिनको मन र तनसँग गाँसिएर दिनहरु काट्नुस् ।’
‘घरसँग कत्ति कुरा छन् कत्ति । आमा, कति तपाईंले जन्माउनु भयो । कति बुबाले निर्माण गर्नु भो । कति आमा र बुबाका मेलजोलबाट बनेका सामग्री छन् । आमा, तपाईंले जन्माएका निधिलाई हेर्ने जिम्मेवारी पनि आफ्नै हो । बुबाले निर्माण गरेका सरसामानको हेरविचार पनि तपाईंकै हो । तपाईं र बुबाले सँगसँगै जन्माएका सरसामानको पालनपोषणको काम पनि तपाईंले नै गर्नुपर्ने मान्दै आएको छ संसारले ।’
‘आमा, यी सत्यबाट पर–पर नहुनु होला । समय यतिखेर तपाईंलाई यही कुरा भन्न खोजिरहेको छ ।’
‘बाहिर नजानुस् । बाहिरबाटै व्याधि पस्छ घरमा । तपाईंका पटुकीमा बेर्रिएर पस्छ । तपाईंका हत्केलामा कोचिएर भित्रिन्छ । आमा, घरमै बसेर ती व्याधिलाई पर–परै पार्नुस् । यसैमा तपाईंले जित्नु हुन्छ । अहिलेसम्म जितेको तपाईंको शरीरले यो वृद्धकालमा किन हार्ने ? आजका मितिसम्म विजयी भएको तपाईंको ज्यानले यो कमजोर कालबेलामा किन पराजित हुने ?’
‘आमा, आपूmलाई जित्न पनि बलेँसीतिर नजानुस् !’
०००

‘झ्याल नै आँखा हुन् यो घरका । घरका आँखामा आफ्ना आँखा मिलाएर बाहिरको संसार हेर्नुस् । अहिले आफ्नो झ्यालबाट जति देखिन्छ — त्यसमा पोख्नुस् खुशीको खित्खित् । खुशीले पनि एकैचोटि राजमार्ग दिँदैन — गोरेटो बढेर बनेको ठूलो बाटोले दिने उत्साह अनन्त हुन्छ, अथाह हुन्छ, अपार हुन्छ । आमा, त्यो उल्लासलाई साथी बनाउन नछोड्नु होला ।’
‘ग्यास आउन थालेको कति पो भो र ? तपाईंले लामै समय दाउरै ठोस्नु भो । मनग्गे समय तपाईंले ढुङ्ग्रोले फुकिरहनु भयो भुङ्ग्रो । आमा, अँगेनामा थन्केको राप, ताप्केभित्र भासिएको स्वाद पनि हेर्नुस् । तपाईंका धेरै चुरा फुटेका थिए यिनै कराई, भड्डु, ताप्के र तपेस माझ्दा–माझ्दै । आमा, एक पटक ती काँटा–चम्चा, गिलास र बटुकाहरु पनि हेर्नुस् । भान्साका यी भाँडाकुडालाई अझै समय छुट्याउनुस् । हो, आमा तपाईंले स्नेह गरेका थाल–कचौरा र डाडुपन्युले एक खेप फेरि स्पर्श खोजेका–खोजेकै छन् ।’
‘एक पटक भान्सा, भँडार र बुइँगल पसेर तपाईंले कुचो लगाइदिनुस् । त्यसो हँुदा भित्रको फोहोर मज्जैले बाहिरिन्छ । आजसम्म त बाहिरको फोहोर भित्रै मात्र पसिरहेको छ । आमा, तपाईं घरमै बसेर त्यो फोहोर निकाल्नुस् । तपाईं निस्कँदा चुपचाप बसेको फोहोरले घरमा रजगज गरिरहेथ्यो । सत्यलाई आँखा चिम्लेर तपाईं बाहिर मात्र नदगुर्नुस् ।’
०००

‘ब्याडमा बीउ छर्न बित्यो नभन्नुस् । बारीमा घोप्टाएको मल छरछार गर्न बेर भयो नभन्नुस् । ड्याङमा उम्रेका घाँसपात उखेल्न र उकेरा लाउन हतारो भो नभन्नुस् आमा । तिनै ब्याड, बारी र ड्याङमा छोपिएको रोगले अँठ्यायो भने फेरि घरले तपाईंलाई गुमाउनेछ ।’
‘आमा, घरमा हरेक कोठा तपाईंसँग लाडिन, अँगालिन र छोइन खोजिरहेका छन् । तपाईं घर छोडेर बाहिर ननिस्कनुस् । बिर्सिदिनुस् बाहिरको संसार । घरको भित्र मात्र सम्झिदिनुस् । अहिले घरैको भित्रले तपाईंलाई आफन्ती र बाहिरले परचक्रीको व्यवहार देखाएको कल्पिनुस् ।’
‘त्यो कल्पाइले तपाईंलाई लामो आयु दिनेछ आमा । तपाईंको दीर्घायु नै हाम्रो निरोगिताको प्रमाणपत्र हो । एउटा गतिलो लाहाछाप हुन्छ त्यो । एउटा बलियो हस्ताक्षर हुन पुग्छ त्यो । एउटा अकाट्य र असीमित पन्जापत्र हुन्छ — तपाईंको घर बसाइ ।’
‘आमा, मेरा कुरा सुन्नुस् । आफ्नो पाइलालाई मनैदेखि घरको भ¥याङतिर नझार्नुस् । सिँढी र सन्तान एउटै हुन् । भ¥याङका सिँढीले झर्न र उकालिन सघाउँछ । सधैँ चढिदंैन मात्र । झरिन्छ पनि त्यत्तिकै । यतिखेर त्यही भ¥याङबाट हामी सबै झरेर छरिएका छौँ संसारभरि । घरको सिँढी चढ्ने र उक्लने बाआमाले मात्रै त गर्नु हुन्छ ।’
‘आमा, अरुले के भने थाहा छैन । म भन्छु— सिँढी छैन भन्ने ठानेर घरमै बस्नुस् !’
०००

‘सुनिरहनु भएको छ नि आमा !’
‘सुन्नुस्, पैताला जमिनमै गाडेर पनि सुन्नुस् । शरीरलाई अरिमट्ठे बनाएरै पनि सुन्नुस् । अस्थिर मनलाई चाम बाँधेरै भए पनि थिर गराई–गराई सुन्नुस् । आँखा, कान र मुखलाई फकाई–फकाई भए नि सुन्नुस् ।’
‘आमा, नङ काट्नै बिर्सेर पनि मल छर्न, बाली भित्र्याउन र गोडमेलमा जट्नु भो । अहिले समयले आफ्ना नङहरु हेर भनिरहेको छ । आमा, फुटेका हत्केलाले आली, ब्याड र आँगनको अन्नबाली थन्काउन जुट्नु भो । आज युगले आफ्ना चर्केका हत्केलामा मल्हम दल भनिरहेछ । आफ्नो संसार हिजो त्यत्तिकै पर–पर धकेल्नु भयो तपाईंले । तर आपैmँले माया नगरे अरुबाट मनग्गे प्रेम नपाइने ज्ञान आजको कालले भनिरहेको छ ।’
‘आपूmलाई हेर्न, माया गर्न र रहरले निहाल्न पनि भनिरहेको छ तपाईंलाई आमा !’
‘कहिल्यै गाजल, रातो लाली, सेतो फा देखिनँ । सधैँ लत्पतिएको माटो, गोबर, ध्वाँसो र लेघ्रो टाँसिन्थ्यो अनुहारमा । सधैँ लतपत र लेस्याइलो मयलले तपाईंको उज्यालो अनुहार पनि मलीन, फोहोरी र घिनलाग्दो लाग्थ्यो । आमा यी सबैलाई उत्तर दिन पनि घर बसेर मुख धुनुस् । फुर्सदमा आफ्नो अनुहारसँग गराउनु छ ऐनाको देखादेख । ऐनाले भुलिसकेको भए एक पटक रमाएर तपाईंको अनुहार हेर्ने छ ।’
‘आमा, मलाई सबै रुपवतीले राम्रो–राम्रो छ भनेर भन्छन् । मेरो रुपको धुपमा ती धेरै चोटि पग्लेका छन् । मैले बल, बैँस र रुप पाएकै तपाईंकै कोख र छातीबाट । संसारले बाहिर नजा–नजा भनिरहँदा मैले पनि त्यही रुप नधमिलियोस् भनेर हात जोडिरहेको छु — बाहिर पाइला नचाल्नुस् !’
‘हेर्नुस् त घर छेउका बोटमा हरिया पातहरुमा रङ चढेकोचढेकै छ । दुबोमा केही थोपा बस्न नपाउँदै मौरी, पुतली र भँवरा आएर नुहाइधुवाइ गरेका । आमा, तपाईंले हाम्रा सन्तान बढेको देख्नु भयो । करेसाबारीमा सर्वदा, पारिजात, बुकी र चमेली जगमगाएको ख्यालै गर्नु भएन । अब घरै बसेर यिनलाई मनैदेखि सँुघ्नुस् ।’
‘आमा, कसिङ्गरले घर पुरियो भने कसरी बस्ने ? कसिङ्गरबाटै त मलजल हुँदो रै’छ रोगको । आमा, तपाईंले बढारेर बाहिर फालेको फोहोर घरभित्रबाट सडकमा पुगेको हो । सडकमा तपाईं जाने बित्तिक्कै त्यही फोहोरले तपाईंलाई साथी बनाएर अँगालो हालेर घरभित्र पसिहाल्छ ।’
‘मन अडिंदैंन भन्नुभएको हो आमा ?’
‘त्यसो नभन्नुस् । तपाईंले हामी यति धेरै सन्तानलाई गर्भमा कसरी राखेर थिर हुनुभयो ? कसरी शान्त पार्नु भो चित्त ? कसरी आँखा, कान र मुखलाई थान्कोमा राखेर हाम्रा चकचकलाई हराउनु भो ?’
०००

‘आमा, तपाईं घरमै बस्नुस् । घरका खाँबा, दलिन, भ¥याङ र खापाहरुसँग नाच्नुस् । संसारसँग नाच्नुभन्दा घरसँग हाँस्नु ठूलो कुरा रहेछ । यही घर बनाउन कति ठाउँमा चुक्नु, नुहनु र भत्किनु परेको छ । घरसँग टाँसिनु आमा । यही घरलाई बलियो, घामपानीबाट आँटिलो बनाउन कति ठाउँमा तपाईंले आपूmलाई भुइँमै ओछ्याउनु परेको थियो ।’
‘आमा, घरमा मान्छे बाहेक परेवा, भँगेरा, काग र सारौँ हुन्छन् । तिनका चालढाल र आनीबानीले कत्ति कुरा सिकाउँछ । तपाईंले एक पटक तिनलाई पनि हेर्नु न !’
‘आमा, म बसेको ठाउँमा रोग छैन । यो देशै धनी छ । अरु धेरै कुरा धनधान्य छ यहाँ त । समय तन्नेरी छ, तपाईं हुनुहुन्छ वृद्ध । रोगको यो दौडमा आमा तपाईं हार्नु हुन्छ ।’
‘फोन राख्नुअघि फेरि भन्छु—महामारी उर्लेकै छ !’
‘सुन्नु त, चराचुरुङ्गीतिर हेर्न मन नभए— घरका भित्तामा कुद्ने साङ्ला, माउसुली र भुसुनाहरु हेर्नु । संसार त्यहाँ पनि त छ । आमा, सुन्नु मेरो कुरा । तपाईं बाहिर जाँदै नजानु । बस्नु घरमै । घरमा समय कटाउन गाहो भए— झिँगाले छेरेको थोपाथोपी हेर्नु । हरेक दिन ती थोप्लाथोप्ली गन्नु !’