माड्साब

विद्यालयमा टिनटिन घण्टी बज्यो, कृष्णप्रसाद कुर्सीबाट जुरुक्क उठे र बोर्डमार्कर समाए । कुर्सीमा बसिरहेका अन्य शिक्षकहरू उनलाई हेरेर आश्चर्यभावमा देखिए । घण्टी बजाउने वीरमान उनको नजिक आयो र विनम्रतापूर्वक बोल्यो, “कृष्ण,“कृष्ण सर ! अब मेरो घण्टीले तपाइँलाई उठबस गराउने छैन अनि आज बजेको घण्टीले त तपाइँलाई सलाममात्र भन्छ कक्षामा जानुस् भन्दैन ” 

कृष्णप्रसादको हातको बोर्डमार्कर भूइँमा झ¥यो । उनको अनुहार एकैछिनमा रक्तविहीनजस्तो देखियो । उनले वीरमानको अनुहारमा पुलुक्क हेरे । 

“किन भनें होला यस्तो कुरा” वीरमानले मनमनै पश्चाताप ग¥यो । केही भन्न खोजेर पनि अड्किएभैंm ऊ अलमल्ल परिरह्यो । 

“अन्तिम दिन भएकाले सरलाई कक्षामा पुगेर विद्यार्थीहरूसँग विदा माग्ने चाहना पनि भएको हुन सक्छ । त्यसकारण किन रोकिनु प¥यो र सर ?” श्याम सरले मौनता भङ्ग गरे । खै ! के सोचे कुन्नि कृष्ण सर थुचुक्क कुर्सीमा बसे र भूइँतिर हेरिरहे । 

“माफ गर्नुहोस् है सर, मैले भन्न नहुने कुरा भनें क्यारे ” वीरमानले याचना गयो । 

“होइन, तिमीले असाध्यै ठीक कुरा सम्झाएका छौ वीरमान । अब तिम्रो घण्टीको आदेशले ममाथि शासन गर्दैैन तर ..”.

“के तर सर ? ”

“तर मलाई तिम्रै घण्टीको शासन प्यारो छ । यो शासनले मलाई सँधै पवित्र कार्यमा उठाउँथ्यो , जीवनको आदर्श बाटोमा हिँडाउँथ्यो । आजसम्म मलाई यो बाटोमा हिंडाएकोमा तिमीलाई मेरो हार्दिक धन्यवाद छ ”, आँखाको आद्रता लुकाउँदै कृष्ण सरले भने । 

“आज कक्षामा जाँदैमा के बिग्रन्छ त जानुस् न तपाइँकै विद्यार्थी, तपाइँकै कक्षाकोठा ”

“थिए तर अब होइनन् । वीरमान , आज म कक्षाकोठामा जानुहुन्न । तिमीले ठीक समयमा रोकेका छौ । आज तिमी मेरो गुरु हौ ।” 

“किन सर, आज जानै नहुने के छ र ?” 

“आज कक्षामा गएँ भनें मैले विद्यार्थीहरूमाथि अन्याय गर्नेछु , त्यस्तो अन्याय गर्नुहुन्न” 

“कसरी सर ?” 

“निश्चित रूपमा मैले आज विद्यार्थीहरूलाई कुनै असल ज्ञानसँग अन्तरक्रिया गराउन सक्ने छैन । आज केवल मैले आँसुमात्र साट्ने छु । आँसु ज्ञान होइन, ज्ञानको मार्गमा आउने अवरोधमात्र हो । आँसु आज दिनभरि उनीहरूको सिकाइको अवरोधक बन्ने छ । म त्यसो हुन दिन्नँ ”। 

“सरलाई म के भनूँ ? कुनै बेला आँसु पनि सिकाइ हो भन्नुभाको थ्यो ।” 

“हो, स्नेह, दयाभाव, करुणाको अभाव भएकाहरूबाट आँसु निसृत गराउनु पर्दछ र तिनमा दयाभाव जगाउनुपर्दछ । त्यस अवस्थामा आँसु ज्ञानको प्रविविम्ब बन्छ तर आज त्यसको आवश्यकता छैन । सबै छात्रछात्राहरू असल छन् र ज्ञानी छन् ।”

“तपाइँका कुरा त जति सुन्यो उति सुनिरहूँजस्तो लाग्छ । मैले पनि त एकादेशमा यस्तो गुरु हुनुहुन्थ्यो भनेर पछि आउने विद्यार्थीहरूलाई सुनाउनेबाहेक अरू के गर्न सकूँला र ?” वीरमानले आँखाको द्रव लुकाउन सकेन । एकातिर फर्किएर पुछ्यो । कृष्ण सरले कार्यालयको झ्यालबाट कक्षाकोठातिर हेरिरहे । 

उनले यस ठाउँमा विद्यालय आवश्यक छ भनेर स्थापना गर्न धेरै हन्नर खाएका थिए । जिल्ला शिक्षा अधिकारीले उनको कुरा नखाएपछि उनीले गाउँका मान्छे भेला गरेर घेर्न गएका थिए । उनलाई प्रहरीले अमन चैन खलबल्याएको आरोपमा लछारपछार पारेको थियो । जिल्लाबाट पार नलागेपछि उनी सातुसमाल बोकेर काठमाडौं गएका थिए । अञ्चलाधीश कार्यालयमा गएर उनले अञ्चलाधीशको मन पगालेपछिमात्र जिल्लामा आदेश गएको थियो । उनको कुरा नखाएका जिल्ला शिक्षा अधिकारी अञ्चलाधीशको आदेशपछि नतमश्तक भएका थिए । 

अतीतको गर्भभित्र डुल्दाडुल्दै उनको आँखाको सामुन्नेमा कटुसको छाना भएको छाप्रे विद्यालय नाच्न थाल्यो । घरघरमा गएर विद्यार्थी बोलाउँथे उनी । तीनवर्ष सम्म विना कुनै पारिश्रमिक पढाए । शुरूशुरूमा पढ्न आउनेहरू अक्षर चिनेपछि विद्यालयबाट बाहिरिन्थे । नयाँ शिक्षा योजना आएपछि भने उनले शिक्षकको रूपमा नियुक्ति पाएका थिए । निश्चित पाठ्यक्रम र पाठ्यपुस्तक भएपछि पढाउन पनि सहज हुनथाल्यो । उनलाई गाउँलेहरूले कृष्ण माड्साब भनेर बोलाउँथे । त्यतिबेला विद्याथीहरू पनि शिक्षकलाई माड्साब भन्दथे ।

विद्यालय भवन बनाउन उनी आपैंmले पनि ढुङ्गा बोके, गाउँलेहरूको घरघर चहारे । विद्यालय भनेको सरस्वतीको मन्दिर हो भनेर गाउँलेहरूलाई जागृत पारे । विहान र विदाको दिन विद्यालयमा, साँझपख गाउँघरमा र कुनै दिन जिल्ला सदरमुकाममा पुग्नु उनको नियमितता नै भएको थियो । मुस्किलले पाँचकोठे भवन बनाएपछि उनले सुखको सास फेरेका थिए ।

 शिक्षक दरबन्दी ल्याउनसमेत उनले धेरै परिश्रम गर्नु परेको थियो । यसका लागि उनले आफ्नो घरको खसी चढाएका थिए र जाहानले दुख गरेर जम्मा पारेको घिउ अर्कैलाई खुवाएका थिए । उनले आफ्नै खेतबारीमा पाइलो हाल्न भ्याएनन् साँच्चै भन्ने हो भने उनी निद्रामा पनि स्कूलमै डुल्थे । 

नयाँ शिक्षा योजना लागू भएपछि पाँचजना विद्यार्थीलाई पहिलोपटक उनले कक्षा तीन पास गराएर त्यहाँबाट मिडिल स्कूलमा पठाएका थिए । मिडिल स्कूल टाढा थियो सबैजना मिडिल स्कूलमा पढ्न जान तयार थिएनन् । सबैलाई सम्झाएर स्कूल पठाउने अर्को गाह्रो कार्यबोझ उनैले लिएका थिए । उनले ती पाँचजना मध्ये एकजना भीम भन्ने छात्रलाई त आफ्नै पैसाले मिडिल स्कूलमा लगेर भर्ना गरिदिएका थिए । त्यति गर्दा पनि पाँचमध्ये दुईजना भागेर लाहुर गएको सुनेपछि उनलाई सात दिन निद्रा परेको थिएन । त्यसपछि उनले धेरैलाई पढाए । स्कूललाई पनि प्राथमिक स्कूलबाट रूपान्तरण गर्दै मिडिल स्कूल र हाइस्कूल बनाए । हरेक चरणमा उनको रगत र पसिना बगेको थियो । उनको त्यही त्याग र तपस्याको जगमा अहिले यति ठूलो पक्की विद्यालय भवन उभिएको छ । पुस्तकालय, प्रयोगशाला, कार्यक्रम कोठा, विद्यालयको वरिपरि नित्य फुल्ने रङ्गीविरङ्गी पूmलहरू, कम्प्युटर र इन्टरनेटको सुविधा वाह कहाँबाट कहाँ आइपुग्यो ? उनी एकपटक मनमनै विद्यालयको हातामा हेरेर पुलकित भए । 

उनले हजारौं हजार विद्यार्थीहरूलाई पढाए र पनि उनको मन तिनै पहिलो ब्याचका छात्रहरूप्रति खिचिएको छ । ‘भीम त ठूलै पदमा पुग्यो होला । विष्णु डाक्टर भएको कुरा चारपाँच वर्ष अघि नैं सुनेको थिएँ । एउटै मात्र छात्रा थिई कमला । खै कुन्नि ! उसले पढ्न पाइकी पाइन ? शायद चाँडै विवाह गरिदिए होला विचरी घरगृहस्थी मै हराइहोला’ कृष्णप्रसाद सम्झन्थे ।  

“सर ! अब विदाइ कार्यक्रम गर्ने अरे । तयारी गरौं ?” वीरमानको आवाजले उनको अतीतको मीठो स्मृतिलहरलाई विच्छेद गरिदियो । उनी झसङ्ग भए । 

“हँ विदाइ गर्ने अरे ? भरे चारबजेसम्म पनि बस्न दिन्नन् रे यिनीहरूले ?”  कृष्णप्रसाद चिच्याए ।

“आज त शुक्रबारको दिन हो नि सर , एक बज्नै लाग्यो” वीरमानले सम्झायो । कृष्णप्रसाद केही बोलेनन् । उनले भित्तामा झुण्ड्याएको घडीमा हेरे । त्यो घडी पनि उनी प्रधानाध्यापक हुँदा जोडेका थिए । विद्यालय उच्चमाध्यमिक भएपछि उनले प्रधानाध्यापकको पद त्यागेका थिए । उनलाई अरूहरूले कुर्सीलाई पर धकेलिदिएको पनि मन पर्दैनथ्यो मानौं कुर्सीमा ठूलो घर्षण आउँदा उनको मुटुमा चस्स घोच्थ्यो । आपूmले जोडेका हरेक कुराहरूमा उनको अत्यन्तै माया थियो । विद्यालयमा चोरी होला भनेर उनी धेरैपटक राती पनि विद्यालयमा आउँथे । पूmलको एउटामात्र हाँगो भूइँमा लत्रिएको देखे पनि उनी बाँध्न पुग्थे । उनको यस्तो व्यवहारबाट विद्यार्थीहरू पनि प्रभावित भएका थिए । 

“कृष्ण सर साँच्चिकै महान हुनुहुन्छ , अरूहरू उपदेश छाँट्छन् तर आपूm केही गर्दैनन् तर उहाँ भने केही गरेरै देखाउनुहुन्छ अर्थात उहाँको गराइबाट सन्देश पाइन्छ” विद्यार्थीहरू आपसमा कुरा गर्दथे । कम्प्युटर ल्याबमा पसेर उनी कम्प्युटर र प्रयोगकर्ताको निरीक्षण गर्दथे । एकपटक उनले कम्प्युटरमा धूलो टाँसिएको देखे । उनले तत्काल टालो लिएर सफा गर्न थाले । एक दिन विद्यालय बन्द गरेर बाहिर निस्कन लाग्दा कम्प्युटरका युपियस कराएको सुने । उनले तत्काल वीरमानसँग कम्प्युटर ल्याबको साँचो खोल्न लगाए र गएर युपियस बन्द गरे । यी सबै कुराले विद्यार्थीहरू उनीसँग प्रभावित थिए र उच्च आदर तथा सम्मान पनि गर्दथे ।

त्यसो त कृष्णप्रसाद उनीभन्दा पछि नियुक्ति भैआएका धेरै शिक्षकको वानीसँग दिक्कदार पनि थिए । धेरैजसो शिक्षकहरू कार्यालयकोठामा पनि राजनीतिकै गफ गर्दथे । घण्टी बजेको दश मीनेटपछिमात्रै कक्षामा जाने अनि घण्टी बज्नु दश मीनेटअघि नैं कक्षाबाट निस्कने गरेको देखेपछि उनी निकै चिन्तित भएका थिए । त्यसो त उनी प्रधानाध्यापकको कुर्सीमा हुन्जेल उनले कहिलै त्यसो गर्न दिएनन् तर कैलाश प्रधानाध्यापक भएपछि यो क्रम बढिरहेको थियो । कैलाश स्वयम् विद्यालयमा नियमित हुन्नन् । मुख्य मानिस नैं अनियमित भएपछि अरूबाट नियमितता र समयपालनको अपेक्षा गर्नु कठिन पनि हो । एक दिन त कृष्ण सरले यस्तो खराब हर्कत विरुद्घ मुख खोले । 

“शायद पृथ्वीनारायण शाह अहिले भएका भए यो देशको अहितविरुध्द हुने सारा गतिविधिलाई निर्ममतापूर्वक दमन गर्दथे होलान् । किनभने आफ्नो श्रम, समय र त्यागले बनेको कुरा सबैलाई प्यारो हुन्छ । शायद यो विद्यालयको हकमा मलाई पनि त्यस्तै लाग्छ । हामी शिक्षक बढी कुरौटे भइरहेका छौं , हाम्रो गफ गर्ने विषय पनि हाम्रो दिनचर्यासँग जोडिएको पक्ष देखिरहेको छैन म” उनले भनेका थिए । उनको कुरा सुनेपछि कोही बोल्न सकेको थिएन । अरूहरू त उनको अवकास हुने समय मात्र गनिरहेका थिए । 

गुरुको विदाइ शुरू भयो । विद्यालय व्यवस्थापन समितिका अध्यक्ष र अन्य अभिभावक पनि आए । विद्यार्थीहरू त भावविह्वल नैं थिए । उनलाई माला लगाउने क्रम चलिरहेको थियो । अनायास विद्यालयको प्राङ्गणमा मोटर देखियो । दुईवटा मोटरबाट चारजना मानिस झरे र विदाइ समारोह भएतिर आए । 

“गुरु ! प्रणाम ” पालैपालो चारजना मानिसहरूले उनलाई प्रणाम गरे । 

“म भीमप्रसाद, तपाइँकै अनवरत प्रयास र लगानीको प्रतिफल , म इञ्जिनियर हुँ गुरु”“ 

“म विष्णु, तपाइँकै श्रम र शुभेच्छाको प्रतिफल, म डाक्टर हुँ ।”

“म कमला, तपाइँकै प्रेरणा र शुभेच्छाको प्रसाद आज एउटा विद्यालयमा पढाउँछु ।”

चौथो व्यक्ति निकैबेर मौन रह्यो । उसका आँखाहरू रसिला थिए । 

“गुरुदेव ! म उमेद, हजुरको कृपाले तीन कक्षा उत्तीर्ण गरेपछि मिडिल स्कूल जान चाहेर पनि घरको कारणले सकिनँ । भारत गएर नोकरी गरें तीनवर्ष । त्यसपछि तपाइँ मैले नपढेको भनेर रिसाउनुभएको छ भन्ने सुनेपछि ढीलै भएपनि मिडिल स्कूल गएँ र निरन्तर पढ्रदै गएँ । आइकम पासगरेपछि म व्यवसायी भएको छु ”

चारैजनाको परिचय र सम्मान पाएका गुरु कृष्णप्रसाद उनीहरूलाई हेरेको हेरै भए । उनले एकपटक सबैलाई अङ्कमाल गरे त्यसपछि बोल्न सकेनन् । उनका आँखा ट्वाल्ल परिरहे । 

सबैजना चिच्याए “गुरु गुरु गुरु …”

उनी निकैबेरपछिमात्र सामान्य भए । सामान्य हुनासाथ उनको आँखामा आँसु देखियो मानौं कुनै बाँध फुटेर वगेको नदी वग्दैछ उनको आँखाबाट । 

“यो सब के हो गुरु ?” प्रधानाध्यापकले सोधे 

“यो मेरो विदाइ हो , जहाँ मैले साँच्चै विदाइ हुने समय पाएको छु । मेरा सामुन्नेमा मेरा होनहार विद्यार्थीहरू छन् जसको सपना म देख्थें आज उनीहरू विपना भएर आए । अतीव खुशी लाग्दो रहेछ यस्तो दृश्य देख्दा । मभित्र खुशीको बाढी चल्यो र त्यो बाढी तरेर मनलाई यहाँसम्म ल्याउन मैले किनारमा धेरैबेर पर्खनुप¥यो तर बाबु नानी हो तिमीहरूले मलाई पुरानै लबजमा बोलाउन बिर्सियौ त्यसकारण यो सम्मान पनि अलि कृत्रिमजस्तो लाग्दैछ ” गुरुले भने ।

भीम, विष्णु, कमला र उमेदले एकसाथ बोलाए–“माड्साब !” कृष्णप्रसाद उनीहरूको नजिक गए र फेरि एकपटक अङ्कमाल गरे ।  विद्यार्थीहरूले ठूलो आवाजले नारा लगाए, हाम्रा माड्साव महान हुन् । माड्साब चिरायु रहुन् । 

कृष्णप्रसाद अवकासपछि निकै व्याकुल भए । उनी प्राय खाना खाएपछि विद्यालय जान भनेर पोशाक लगाउँथे ।  पत्नी सावित्राले उनलाई दिनुहँुजसो सम्झाउनु पर्दथ्यो । सम्झाएपछि उनी निराश हुन्थे र पोशाक फुकाल्थे । त्यसपछि उनी कि त गाई फुकाएर डुलाउन जान्थे कि ओछ्यानमा गएर सुत्थे । 

साँझपख माडसाव एकपटक स्कूलसम्म पुग्थे र घुमीघुमी हेर्दथे । विद्यालयमा अलिकति फोहोर कसिङ्गर देखे पनि उनलाई छटपटी हुन्थ्यो । एक साँझ उनले पूmलको अवलोकन गरे । पूmलहरू छरपष्ट थिए । कुनै हाँगो भाँचिएका त कुनै झारले छोपिएका । उनले लत्रिएका पूmललाई सिरुले बाँधे र मुसारे । मानौं उनी पूmलहरूसँग कुराकानी गरिरहेका थिए र पूmलहरू माड्साबसँग आफ्ना गुनासा पोखिरहेका थिए । उनले पूmलको बिस्याहार खप्न सकेनन् त्यसै रात उनी वीरमानकहाँ पुगे र टाढैबाट बोलाए । वीरमान त विरामी पो परेको रहेछ ।

“सर ! नमस्कार” उसले मुस्किलले हात जोड्यो ।

“सर होइन, माड्साप । मलाई पुरानै परिचय देऊ वीरमान । भन तिमीलाई के भयो ?” 

“माडसाप ! म त मर्ने भएँ । धेरै दिनभयो शिर उठाउनै भएको छैन । के ले के ले टाउकोमा बसेर थिचेजस्ता लाग्छ ” 

“पूmलहरू किन विरामी भए ? विद्यालयको हाता किन उदास भयो भनेको त तिमी विरामी भएर पो रहेछ । हे भगवान तिमीलाई चाँडै निको होस्” कृष्णप्रसादले जूनतिर हेरेर हात जोडे । 

“माड्साप स्कूलमा के भएको छ र ?” 

कृष्णप्रसाद सोचमग्न भए । “विरामीलाई किन तनाव दिनू ? ती पूmलहरूप्रति उसको पनि ज्यादै माया छ । शायद यी पूmलप्रति स्नेह कि उसैलाई छ कि मैलाई छ ” उनी सोचिरहे ।

“बोल्नुहोस् न माड्साप के भयो ?” 

“हैन त्यस्तो खासै केही छैन । तिमी नभएपछि स्कूल शुनशान भयो रे भन्ने सुनें । त्यही कुरा भनेको नि ”। माडसापले कुरा लुकाए । 

“माड्साप ! तपाइँ कहिलै भूmटो बोल्न सक्नुहुन्न । यो कुरा मलाई थाहा छ । अहिले पनि किन यसलाई टेन्सन दिनु भनेर भूmटो बोलेको अभिनय गर्न खोज्नुभएको सक्नुभएन हो कि होइन ?” वीरमानले कुरो समात्यो । कृष्णप्रसाद अक्कमक्क भए । 

“ठीक भन्यौ वीरमान , म सक्दिनँ । पूmलहरू यत्रतत्र छरपष्ट भएको र स्याहार नभएको देखें । अवश्य तिमी छैनौ भनेर म यहाँ आएको हुँ । तिमी चाँडै ठीक होऊ ।” कृष्णप्रसादले भने र विदा मागी हिँडे । 

वीरमान विरामी भएर विद्यालय नगएसम्म कृष्णप्रसाद शनिवारको दिन जान थाले । वीरमानकी पत्नीले गेट खोलिदिन्थिन् । उनी पूmलहरूलाई चलाउँथे, मिलाउँथे । विद्यालयको आँगनमा जथाभावी फालिएको कागज देखेर उनी रिसले मुर्मुरिन्थे । 

“कस्तो यति कुरामा पनि चेतना नभएको ? के गरी चलाउँछन् यिनीहरूले स्कूल हँ ?” उनी एक्लै भुतभुताउँथे । 

“हैन, मैले नैं राम्रो शिक्षा दिन सकेनछु क्यारे” उनी आपैंmलाई दोष दिन्थे । वरिपरि भेटिने विद्यार्थीहरूलाई पूmलको हेरचाह गर्न र विद्यालयलाई सफा राख्नुपर्छ है भनेर जान्थे । 

वीरमानको मृत्युको खबर आयो । वीरमान मरेको खबरले कृष्णप्रसादलाई बेचैन तुल्यायो । उनले वीरमानको मृत्युसँगै आफ्नो पनि केही अंश मरेको अनुभूति गरे । उसको घरमा गए र उसको लाशलाई एकटक हेरे । उनको कल्पनाको प्लटमा वीरमान हाँस्दै देखा प¥यो । 

“ माड्साप नमस्कार है” हजुरको विद्यालयमा यसो पिउनसिउन पाए नि हुन्थ्यो नि हकि ? 

“हुन्थ्यो नि तर के गर्ने ? दिने सिदा छैन” 

“यसो नुन तेल चले भइहाल्थ्यो नि सर” 

त्यही नुनतेल चल्ने पैसामा कृष्णप्रसादले वीरमानलाई पियनमा नियुक्ति गराएका थिए । विचरोले वीस रूपैंयाबाट काम थालेको थियो । बीस रूपैंयाबाट काम थाले पनि उसको काम भने बीसहजार भन्दा माथिको हुन्थ्यो । अठ्तीससालतिर आएरमात्र सरकारबाट डेढसय रूपैंया पारिश्रमिक पाउन थाल्यो । विद्यार्थीहरूलाई पिउने पानी ओसारेर पु¥याउनु, कक्षाकोठाको सफाइ गर्नुमात्र होइन दिनभरि बसेर घण्टी बजाउनुसमेत उसको नियमित चर्या थियो । सरकारी कोटा कहिलै आएन र वीरमानले कहिलै पनि तलब स्केल पाउन सकेन । दशैंका बेलामा सबै शिक्षकहरू र विद्यार्थीसमेत मिलेर केही रकम उठाउँथे । उसको लागि त्यो पनि निकै हुन्थ्यो । 

“माड्सापहरूले त आफ्नो लागि कत्रो आन्दोलन गर्नुभयो र माग पूरा गराउनु भयो तर हाम्रो बारेमा बोलिदिने कोही भएन हकि माडसाब ?” ऊ बेलाबखतमा गुनासो गर्दथ्यो । कृष्णप्रसाद हो भन्दथे । त्यसो त कृष्णप्रसादले धेरैपटक वीरमानहरूजस्ताको बारेमा बोलेका थिए तर कसैले सुनेन । विद्यालयको भित्तभित्तामा जसरी कृष्णप्रसादको श्रम, पसिना छ त्यसैगरी वीरमानको पनि । कृष्णप्रसाद एक्लै विद्यालयमा जाँदा विद्यालयको भित्तामा वीरमान दे्ख्थे भने वीरमान कृष्णप्रसादलाई । 

“माड्साप ! के सोच्नुभएको यत्रोबेरसम्म ? अब वीरमानको सद्गत गर्ने बेला हुन लाग्यो” भीडबाट एकजना वृद्घले भने । कृष्णप्रसाद झसङ्ग भए । उनको सामुन्नेमा त्यो वैशालु उमेरको वीरमान थिएन न त वृद्घ उमेरको वीरमान ≤ त्यहाँ त उसको निश्चल शरीरमात्र थियो जसको हात माड्साब भनेर जोडिनेवाला थिएन । 

कृष्णप्रसाद एकाएक वीरमानको त्यो लाशको छेउमा पुगे र हातले कपाल मुसार्न थाले । विद्यालयबाट विद्यार्थी र शिक्षकहरू पनि आए । सबैले त्यो दृश्य हेरे र सुँक्कसुँक्क पनि गर्न थाले । अन्ततः वीरमानको अन्तिमयात्रा शरू भयो । मसानघाटसम्म गए कृष्णप्रसाद । अन्ततः अग्निदाह लिएर वीरमान विदा भयो । 

वीरमान परलोक भएको धेरै महिनासम्म कृष्णप्रसाद विद्यालयतिर गएनन् । उनी पहिलेभन्दा ज्यादा गम्भीर हुँदै गएका थिए । एक विहान फुत्त बाहिर निस्किएका उनी लामो समयसम्म पनि घरमा फर्केनन् । उनी नफर्केपछि घरमा हल्लाखल्ला भयो । 

“ती त्यही स्कूलतिर त गएका होलान् जाऊँ खोज्न” कसैले भन्यो । नभन्दै उनी त्यहीँ गएका रहेछन् । वीरमानकी छोरीले गेट खोलिदिएपछि उनी भित्र पसेका थिए । उनले विद्यालयको चारैतिर चक्कर लगाए र आँगनमा यत्रतत्र छरिएका कागजका टुक्रा टिपेर फोहोर मलाई बाकसमा खसाले । तत्पश्चात पूmल मुसार्न गएका उनी पूmलबारीमै लडे । खोज्न गएका मानिसहरू पुग्दा उनको दायाँहातमा पूmलको हाँगो थियो र उनको निस्तेज शरीर आकाशतिर फर्किरहेको थियो । मान्छेहरू उनलाई हेरेर चिच्याए–माडसाब !!!

(देशभरिका इमान्दार र कर्र्तव्यनिष्ठ गुरुहरूमा सादर समर्पण–लेखक)