खुसबहादुर

धनमायाको घरमा निकै चहलपहल छ । आज घाँस–दाउरा गर्न ऊ जङ्गल गइन । उसको नातिको न्वारन छ । बाजेले नातिको नाम खुसबहादुर राखिदिनुभयो । धनमायालाई नातिको नाम सार्‍ह्रै मनपर्‍यो । उसले ईश्वरलाई मनमनै प्रार्थना गरी – हे ईश्वर १ मेरो नातिलाई सधैं खुसी देख्न पाउँ । यसको जिन्दगी हाँसीखुसी बितोस् १ मनमनै बाजेलाई पनि धन्यवाद दिन्छे – मजस्ती गरिबको घरमा आएर नातिको न्वारन गरिदिनुभयो, साँच्ची नै ।यी गरिबका बाजे रहेछन् । यिनलाई सबैले माइलाबाजे भन्छन् । मन्दिरका बाजे सबैले सुन्ने गरी मन्त्रपाठ गर्छन् । माइलाबाजे मनमनै मन्त्रपाठ गर्छन्, त्यसैले धनीहरू यिनलाई पत्याउँदैनन् । गरिबहरू ब्रह्मवाक्य शुद्ध ठान्छन् र यिनै बाजेलाई बोलाउँछन् ।

धनमायाका दुईवटा माउबाख्री छन् ।झन्डै एकडेढ पाउ दूध दिन्छ । उसको नातिलाई पुगिहाल्छ । धनमाया जोसित पनि भन्ने गर्छे – ठूला–ठूला महात्माले बाख्रीकै दूध खान्छन् रे, माइलाबाजेले भन्नुभएको । महात्मा गान्धीले पनि बाख्रीकै दूध खान्थे रे मेरो नातिले पनि बाख्रीकै दूध खान्छ हगि नाति रु मेरो खुसबहादुर नाति सधैं खुसी रहे सधैं सुखी रहे । तैंले कहिल्यै रुन नपरोस् । कसैकाँँ हात थापेर खान नपरोस् भन्दै आफ्नो छातीमा टाँस्छे । यसरी ऊ सधैं नातिलाई आशीर्वाद दिन्छे । गरिबीका सामु आशीर्वाद कहाँ टिक्न सक्दो रहेछ र १ गरिबी साह्रै बलवान् हुँदो रहेछ । खुइया गर्दै दाउराको भारी बिसाउँछ खुसबहादुर । दाउरा बेचेर आफ्नो जीवन धान्नुपर्ने बाध्यता छ उसलाई १

सरकारी जग्गामा एउटा सानो झोपडी घर छ उसको । आमाबुबा, हजुरआमा, हजुरबुबाले सजिएको थियो उसको घर । पारिवारिक सुखको महत्वलाई गरिबीले जित्न सकेको थिएन् । एक्कासि कालको कुदृष्टि पर्छ उसको घरमा, उसको परिवारमा । दमका रोगी उसका हजुरबुबाको एक्कासि सास रोकिएर मृत्यु हुन्छ । आमा–बुबा राति च्याउको तरकारी र भात खाएर सुतेका, फेरि कहिल्यै उठेनन् १ उसलाई बाँच्न लेखेको, त्यो रात बिरामी पर्नाले केही नखाई सुतेको थियो । उसलाई सधैं आफ्नो छातीमा टाँसेर राख्ने उसकी हजुरआमा पनि उसलाई एक्लो पारेर परलोकधाम सुधार्छिन् । आज उसको अघिपछि कोही छैन । ऊ एक्लो छ नितान्त एक्लो ।

स्वभावले साहै्र सोझो छ खुसबहादुर । कसैकसैले सोधिहाल्छ –“दाइ, तपाईले किन बिहे नगरेको रु”
“किन गर्नु बिहे रु अर्काकी छोरीलाई भोकभोकै मार्न मैले बिहे गर्नु रु आफ्नो एउटा ज्यान पाल्न त कस्तो धौ–धौ छ” आँसुले टलपलाएका आँखाहरू लुकाउने प्रयास गर्दै घुँडामा टाउको राखेर घोप्टो पर्छ । एकछिनपछि बोल्छ – “बिहे त लेखेको हुनुपर्छ, देखेर मात्र कहाँ हुन्छ रआउला’नि मेरो पनि दिन ”

दोस्रो विश्वयुद्ध चलिरहेको छ । साइरन बजेपछि मानिसहरू घरद्वार छोडेर टे«न्चभित्र आश्रम लिन्छन् । खुसबहादुर कहिल्यै ट्रेन्चभित्र आश्रय लिन गएन ।मर्न लेखेको छ भने टे«न्चभित्र पनि मरिन्छ,भन्थ्यो खुसबहादुर । उसको यस्तो विचार सबैलाई अनौठो लाग्थ्यो ।

समयको गतिले खुसबहादुरमा बुढ्यौली ल्याउन थालेको छ । कन्चटका केशहरू सेता देखिन थालेका छन् । हिजोआज ऊसित कसैले बिहेको कुरा गर्दैन । अस्तिसम्म सबैले दाज्यू सम्बोधन गर्थे । हिजोआज कसैले बा, कसैले हजुरबुबा सम्बोधन गर्न थालेका छन् । दुनियाँले के भन्छ के भन्दैन, उसलाई कुनै सरोकार नै छैन ।बिहान रिमरिम् उज्यालोमा बाख्रालाई घाँस काटेर ल्याउँछ । बाख्रीले भेट्ने गरी बाँधेर झुन्ड्याँउछ । आफ्ना लागि एक माना चामल धोएर बसाउँछ । गुन्द्रुक उमाल्छ । पलेँटी कसेर तात्तातै खान्छ । अलिकति भात कौसीमा आएर बस्न थालेको भुस्याहा कुकुर र बाख्रीलाई उबारेर राख्छ । अलिकति भए पनि चियालाई पुग्ने दूध दिन्छ, त्यसैले ऊ बाख्रीको निकै स्याहार गर्छ ।

घरमा एकगेडो चामल छैन । आज दाउरा काट्न जङ्गल नगए भोकै बस्नुपर्छ । ऊ फेरि सुतिरहन सकेन । जुरुक्क उठ्छ । यसो बाहिर हेर्छ, रिमरिम उज्यालो भइसकेको रहेछ । हत्तपत्त नुन राखेर चिया उमाल्छ । तातो चिया फुक्दै खान्छ । नाम्लो र बन्चरो बोकेर जङ्गलतिर लाग्छ । दाउरा काटिसकेर भारी कस्न थाल्छ । दाउराको भारी उचालेर डिलमा राख्छ । गोजीबाट बिँडीको ठुटो निकालेर सल्काउँछ । लामो–लामो कस तान्छ । उसको थकाइ केही मरेजस्तो लाग्छ । ठुटो फेरि निभाउँछ र गोजीमा राख्छ । दाउराको भारी नाम्लो लगाएर बोक्छ । यत्तिकैमा एक्कासि वन विभागका दुईजना प्रहरी दगुर्दै आउँछन् । एउटाले उसको हात च्याप्प समात्छ र भन्छ – “दाउराको भारी तल राख् । हिँड्, पुलिसचौकी ।”

खुसबहादुर अक्कनबक्क पर्छ । “हजुर मैले के बिराएँ रु”डराईडराई सोध्छ ।
“यसरी दाउरा काट्न हुँदैन भन्ने तँलाई थाहा छैन रु”
“मलाई थाहा छैन । कसैले भनेको पनि छैन । ३० वर्षदेखि यसरी नै दाउरा काटेर आफ्नो ज्यान पालिराखेको छु । मलाई के थाहा जङ्गलको दाउरा पनि काट्न हुँदैन भन्ने ”
“ए तैंले त धेरै वर्षदेखि नगर्ने काम गरिरहेको रहिछस् । हिँड् पुलिसचौकी ।”
“हजुर, मैले जङ्गलको दाउरा त काटे नि १ कसैको घर फोरेको छैन । कसैलाई अपशब्द बोलेको छैन । कसैसित झैंझगडा गरेको छैन । पुलिसचौकी म किन जाने रु म घर जान्छु । मलाई छोडिदिनुहोस् हजुर १”खुसबहादुर रुन थाल्छ । उसको अरण्यरोदन कसैले सुन्दैन । बलजफ्ती गाडीमा चढाउँछ । पुलिसचौकीले भोलिपल्ट नै जिल्लाको जेलमा उसलाई चलान गरिदिन्छ ।

विचरा खुसबहादुर तीन महिनासम्म जेल बस्दा पनि कसैले उसको खोजी गरेन १ उसको अनुपस्थितिले टोलका कसैलाई जिज्ञासु बनाएन । सम्पत्तिको नाममा एउटा माउबाख्री थियो, त्यो पनि कसैले चोरेर लगिदिएछ ।

आज खुसबहादुर जेलबाट छुट्ने दिन । जेलरले आफ्नो अफिसमा बोलाएका छन् । खुसबहादुर मनमनै ईश्वरलाई पुकार्छ – हे ईश्वर १ अब फेरि के विपत्ति आइलाग्यो नि १ जेलरसाबले मलाई किन बोलाउनुभयो रुउसको नौनारी गलेर आउँछ । जेलरसाबको ढोकामा उभिन्छ । जेलरसाब गम्भीर मुद्रामा बोल्छन् –“खुसबहादुर, आज तिम्रो सजायको तीन महिना पूरा भयो । अब फेरि त्यस्तो गल्ती नगर्नू । आजदेखि तिमी मुक्त भयौ । तिमी आफ्नो घर जान सक्छौ ।”

खुसबहादुर दगुर्दै गएर जेलरको खुट्टा समात्छ र बिन्ती गर्न थाल्छ –“हजुर म घर जाँदिन । म जेलमै बस्छु । मलाई घर जा नभन्नोस् ।”
हँ, यो कस्तो मान्छे रहेछ रु अरू जेलबाट भागेर पनि मुक्त हुन चाहन्छन् । योचाहिँ जेलभित्र बन्दी जीवन बिताउन चाहन्छ १ यो किन घर जान मान्दैन रुआश्चर्य मान्दै सोध्छन् –“खुसबहादुर, तिमी किन घर नजाने रु”

“म घर जाँदिनँ हजुर । म घर जाँदिनँ । यहाँ त बिहान, बेलुका खान पाइँदो रहेछ । घरमा गएर दाउरा काट्न सकेँ भने मात्र खान पाइन्छ । होइन भने भोकै मर्नुपर्छ । म मर्न चाहन्नँ । म बाँच्न चाहन्छु हजुर ।